Syriawise – 16/01/2023

Μετά τις σαφείς δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων για το ενδεχόμενο να καθίσουν σε ένα τραπέζι με αξιωματούχους του καθεστώτος Άσαντ, η Μόσχα ανακοίνωσε μια τριμερή συνάντηση που συγκέντρωσε τους υπουργούς Άμυνας, τις τουρκικές και ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών και το καθεστώς Άσαντ. Αυτή η συνάντηση, η οποία χαρακτηρίστηκε θετική από την Μόσχα, αποτελεί την αρχή της πορείας εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ της Άγκυρας και του καθεστώτος Άσαντ εν μέσω μιας ατμόσφαιρας στο εσωτερικό της Τουρκίας κυριαρχούμενης από ένταση και προσμονή μετά την τρομοκρατική επίθεση στην Κωνσταντινούπολη και λίγους μήνες πριν από τις τουρκικές εκλογές.

Στελέχη του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης βλέπουν την εξομάλυνση με τον Άσαντ σαν άσσο απέναντι στην προπαγάνδα που έχει εξαπολύσει η τουρκική αντιπολίτευση εναντίον των Σύριων προσφύγων τα τελευταία δύο χρόνια. Θα βγει η Τουρκία νικήτρια από την εξομάλυνσή της με το καθεστώς Άσαντ ή αυτό το βήμα θα έχει αρνητικές επιπτώσεις γι’αυτή και θα βγει χαμένη από αυτή τη συμφωνία; Επίσης, το πιο σημαντικό ερώτημα για την Συρία αφορά στις επιλογές της συριακής αντιπολίτευσης μετά από αυτήν την ομαλοποίηση.

Αρχικά, δύο βασικά σημεία πρέπει να τονιστούν πριν μιλήσουμε για τον φάκελο της εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ Ερντογάν και καθεστώτος Άσαντ:

Το πρώτο είναι οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις που έγιναν στους Τούρκους ψηφοφόρους για τις προτεραιότητές τους στις επερχόμενες εκλογές. Η οικονομία κυριαρχεί με 74,3%, ενώ το προσφυγικό αντιπροσωπεύει μόνο το 3%. Κατά συνέπεια, η προσπάθεια των πολιτικών του AKP και των ερευνητών που την μεγαλοποίηση του ζητήματος των Σύρων προσφύγων και την σημασία του στις εκλογικές τους πιθανότητες απέχει της πραγματικότητας και, στην καλύτερη περίπτωση, είναι παραπλανητικό.

Όσον αφορά στο δεύτερο σημείο, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το AKP είναι το τουρκικό κόμμα που επιθυμεί περισσότερο την εξομάλυνση με τον Άσαντ, σε αντίθεση με όσα αναφέρουν τα τουρκικά και αραβικά μέσα ενημέρωσης, τα οποία θεωρούν ότι η αλλαγή της πολιτικής του Ερντογάν στον συριακό φάκελο και η κίνηση προς την εξομάλυνση είναι μια επείγουσα απόφαση της οποίας τον δρόμο άνοιξε η τουρκική αντιπολίτευση.

Είναι λοιπόν η ομαλοποίηση με τον Άσαντ πανάκεια για τον Ερντογάν και το κόμμα του;

Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, η Τουρκία δεν θα μπορέσει να αναγκάσει τους πρόσφυγες να επιστρέψουν στις περιοχές υπό τον έλεγχο του Άσαντ, όσο κι αν προσπαθεί να το δικαιολογήσει με την ανάγκη ηρεμίας σε θέματα ασφαλείας και τις υποσχέσεις που θα δώσει το καθεστώς Άσαντ. Το διεθνές σύστημα, με επικεφαλής τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, εξακολουθεί να βλέπει τον Άσαντ και το καθεστώς του ως αιτία του προβλήματος και όχι ως συμβαλλόμενο μέρος στην λύση. Οι χώρες αυτές θεωρούν τις περιοχές ελέγχου του ανασφαλείς. Όσο για τους ίδιους τους πρόσφυγες, έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους σε αυτό το καθεστώς από την αρχή της επανάστασης. Επομένως, ακόμα κι αν η Τουρκία συμφιλιωνόταν με το καθεστώς Άσαντ, ακόμα κι αν ο Άσαντ εξέδιδε περισσότερα διατάγματα αμνηστίας, η απόφαση να επιστρέψουν στις περιοχές του δεν θα ήταν αποδεκτή επιλογή για τους Σύρους πρόσφυγες που ζουν στην Τουρκία.

Επί του παρόντος, οι τουρκικές αρχές διενεργούν διαδικασία απέλασης πολλών Σύρων προσφύγων με το πρόσχημα της παράνομης εισόδου τους στο τουρκικό έδαφος ή την λήξη της διαμονής τους. Αν και αυτό το βήμα έρχεται σε αντίθεση με το διεθνές δίκαιο, οι τουρκικές αρχές ισχυρίζονται ότι η απέλαση πραγματοποιείται σε περιοχές ελεγχόμενες από την συριακή αντιπολίτευση και ως εκ τούτου αυτό το βήμα δεν έχει σημαντικό απόηχο στους Σύριους και διεθνώς. Αντίθετα, η αναγκαστική απέλαση Σύρων προσφύγων στις ανασφαλείς περιοχές του Άσαντ θα έχει μεγάλη λαϊκή αντίδραση από τους Σύρους στην ίδια την Τουρκία αλλά και διεθνή αντίδραση. Επομένως, η ομαλοποίηση με τον Άσαντ δεν θα λύσει πρακτικά το ζήτημα των Σύρων προσφύγων που βρίσκονται στην Τουρκία.

Όσον αφορά το θέμα των κουρδικών πολιτοφυλακών που είναι παρούσες στην βορειοανατολική Συρία τις οποίες η Τουρκία θεωρεί τρομοκρατικές οργανώσεις, επίσης δεν θα επηρεαστεί από την φύση των σχέσεων μεταξύ Άγκυρας και Άσαντ, καθώς είναι γνωστό ότι η περιοχή αυτή προστατεύεται αποφασιστικά από την Ουάσιγκτον. Αυτή η προστασία εμπόδισε την Άγκυρα να προχωρήσει σε μια νέα στρατιωτική επιχείρηση και αυτή η προστασία εμποδίζει τον Άσαντ και τους Ρώσους και Ιρανούς συμμάχους του να εισέλθουν στρατιωτικά εκεί. Αντιθέτως, οι ΗΠΑ έχουν αυξήσει την παρουσία τους εκεί, στέλνοντας νέες δυνάμεις τους στην Ράκα και την Χάσακα, περιοχές από τις οποίες είχαν αποχωρήσει στα τέλη του 2019. Στο ίδιο πλαίσιο, η Ουάσιγκτον παρέσχε ποιοτικά όπλα στην πολιτοφυλακή του SDF, κάτι που θεωρείται σιωπηρό μήνυμα προς τους Τούρκους και τους Ρώσους ότι δεν θα αλλάξει πολιτική στην ανατολική Συρία ακόμα κι αν η Άγκυρα υιοθετήσει μια νέα πολιτική στα δυτικά του Ευφράτη.

Όσο για την συζήτηση ορισμένων Τούρκων πολιτικών ότι οι συνομιλίες με το καθεστώς Άσαντ με την μεσολάβηση της Ρωσίας θα δώσουν στην Άγκυρα το δικαίωμα στρατιωτικής εισβολής σε βάθος 35 χλμ. με τροποποίηση της Συμφωνίας των Αδάνων του 1998, αυτή η δελεαστική τροποποίηση προς την τουρκική πλευρά θα παραμείνει μελάνι στο χαρτί δεδομένης της αμερικανικής παρουσίας στην ανατολική Συρία. Ως αποτέλεσμα, αυτή η περιοχή θα παραμείνει εκτός ελέγχου του Άσαντ και μια εμμονή για την Τουρκία με ομαλοποίηση ή χωρίς αυτήν.

Αναρωτιέμαι, μελέτησε η τουρκική κυβέρνηση αυτό το βήμα λογικά υπό το φως της μακράς ιστορίας του καθεστώτος Άσαντ στο ψέμα και την ψυχολογική χειραγώγηση (gaslighting); Εδώ πρέπει να τονίσουμε τις αρνητικές πτυχές αυτού του βήματος, υποθέτοντας ότι ο Άσαντ θα επιστρέψει για να ελέγξει ολόκληρη την συριακή γεωγραφία.

Η Άγκυρα δεν πρέπει να ξεχνά ότι ο Άσαντ και το καθεστώς του ευθύνονται για πολλές από τις τρομοκρατικές επιθέσεις που έπληξαν την Τουρκία τα τελευταία δώδεκα χρόνια, οι πιο αιματηρές από τις οποίες ήταν οι βομβιστικές επιθέσεις στο Ρεϊχανλί το 2013, στις οποίες σκοτώθηκαν δεκάδες Τούρκοι. Περιμένει η διοίκηση στην Άγκυρα ότι εάν ο Άσαντ πάρει υπό τον έλεγχό του τα σύνορα με την Τουρκία θα προστατεύσει την εθνική της ασφάλεια; Ή θα επιτρέψει στον εαυτό της να γίνει όμηρος του εκβιασμού και της εγκληματικότητας του;

Μιλώντας για ανησυχίες, οι παρατηρητές της Μέσης Ανατολής και της οργάνωσης PKK, που θεωρείται η πρώτη εμμονή της Τουρκίας, γνωρίζουν ότι οι σχέσεις μεταξύ αυτής της τρομοκρατικής οργάνωσης και του καθεστώτος Άσαντ (πατέρας και γιος) δεν διακόπηκαν ποτέ. Επιπλέον, αυτό το καθεστώς έχει σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη αυτής της οργάνωσης μέσω ενός ισχυρού λόμπι μέσα στην ηγεσία του. Κατά την γνώμη μου, ακόμη και η πρόσφατη επίθεση στην Κωνσταντινούπολη έχει τα δακτυλικά αποτυπώματα του ίδιου του Άσαντ.

Γεωπολιτικά, το βήμα της εξομάλυνσης με τον Άσαντ θα στερήσει από την Άγκυρα την σημασία του ρόλου της στον συριακό φάκελο και θα την εκχωρήσει στον Άσαντ αφού θα έχει αναγνωρίσει την νομιμότητά του. Αυτή η επιρροή που απέκτησε η Άγκυρα ήταν σημαντική στην προσέγγισή της με την Μόσχα, χρησιμοποιήθηκε για να επιβληθεί ως περιφερειακός και διεθνής παίκτης, απέναντι στην Ευρώπη όσον αφορά στο προσφυγικό, και της απέφερε κέρδη και προσέγγιση με τις χώρες του Κόλπου που είναι σημαντικές για την τουρκική οικονομία. Κάποιοι Τούρκοι αξιωματούχοι ενδέχεται επίσης να αποφύγουν να μιλήσουν για τον άμεσο ρόλο ορισμένων πολιτοφυλακών που συνδέονται με τη συριακή ένοπλη αντιπολίτευση στις γεωπολιτικές νίκες της Άγκυρας στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ και την Λιβύη. Μέσω της ομαλοποίησης με τον Άσαντ η Τουρκία θα έχει θυσιάσει όλα τα παραπάνω.

Κάποιοι μπορεί να πουν ότι ο Ερντογάν και το κόμμα του χάσουν στις επερχόμενες εκλογές, η τουρκική αντιπολίτευση θα τείνει να εξομαλύνει με τον Άσαντ χωρίς προϋποθέσεις και η συριακή αντιπολίτευση θα είναι ο μεγαλύτερος χαμένος. Στην πραγματικότητα, αυτή η ανάλυση είναι αβάσιμη. Οι δηλώσεις ορισμένων στελεχών της αντιπολίτευσης για το ενδεχόμενο ομαλοποίησης με τον Άσαντ δεν πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη, καθώς όλοι γνωρίζουν ότι η τουρκική αντιπολίτευση είναι ανοιχτά κοντά στην Ουάσιγκτον. Αυτό σημαίνει ότι, εάν κερδίσει τις εκλογές, θα υιοθετήσει μια περιφερειακή και διεθνή πολιτική που θα ικανοποιεί την αμερικανική διοίκηση, δηλαδή ύφεση των σχέσεων με την Μόσχα, ένταση με το Ιράν και όχι εξομάλυνση με τον Άσαντ.

Ποιες είναι οι επιλογές της συριακής αντιπολίτευσης σε περίπτωση που ολοκληρωθεί ο δρόμος της τουρκικής ομαλοποίησης με τον Άσαντ ή ακόμα και σε περίπτωση αποτυχίας της; Το πιο σημαντικό βήμα πρέπει να είναι η αποκατάσταση της συριακής επανάστασης στους Σύρους μέσω ενός πολιτικού κινήματος με επικεφαλής ανεξάρτητους Σύρους που αντιπροσωπεύουν όλες τις πλευρές εθνικά και θρησκευτικά. Αυτός ο σχηματισμός θα περιλαμβάνει προσωπικότητες που έχουν την δική τους ιστορία στον συριακό αγώνα και αρνήθηκαν να παίξουν τον ρόλο μισθοφόρων. Βλέπω, επίσης, ότι οι σημαντικές κινήσεις πολιτικής που πέτυχε το Συριακό Συμβούλιο στις ΗΠΑ και συνέβαλαν στην έκδοση των νόμων του Καίσαρα (Caesar Act) και στον αγώνα κατά του Captagon, πρέπει επίσης να αξιοποιηθούν.

Το παζάρι της Μόσχας για την πώληση της συριακής επανάστασης μόλις ξεκίνησε. Οι πιθανότητες επιτυχίας του είναι ελάχιστες στο έδαφος, αλλά καθίσταται αναγκαία η αναδιάρθρωση του φορέα της επανάστασης πολιτικά και στρατιωτικά ξανά.